Ban đầu khi nói đến Chợ Bến Thành người xưa sẽ biết đến khu chợ cũ nằm ở trung tâm Sài Gòn, trên đường Nguyễn Huệ hiện nay. Tuy nhiên một số thông tin cho rằng kể từ khi lập chợ vào năm 1860 người Pháp chỉ gọi khu chợ nơi đây là Chợ Chính, Chợ Trung và thậm chí họ chỉ gọi là chợ và không có một danh xưng cụ thể nào cả. Bên cạnh đó, điều kỳ lạ là không có bất kỳ hình ảnh, bưu thiếp nào được nhắc đến cái tên Chợ Bến Thành để chỉ hai ngôi chợ ở vị trí cũ (nằm trên đường Nguyễn Huệ hiện nay) và cả ngôi chợ ở vị trí mới (Chợ Bến Thành hiện tại)
Mặt sau của khu chợ Bến Thành cũ trên đường Hồ Tùng Mậu hiện nay
Đây là bức ảnh được chụp năm 1908, trên ảnh vẫn được ghi câu "Près ᴅu marché" nghĩa là khu vực gần chợ. Bức ảnh này được thực hiện khoảng 2 - 3 năm trước khi chợ bị dẹp sau gần 50 hoạt động.
Bên cạnh đó, một số ảnh lại gọi đây là Chợ Sài Gòn tương tự như bức ảnh phía dưới đây. Bức ảnh hiếm hoi được nhắc đến tên của chợ là Le marché de SAIGON hay chợ Sài Gòn.Thời điểm này là năm 1910, cách sự kiện dẹp bỏ chợ chỉ một khoảng thời gian ngắn.
Điều kỳ lạ vẫn tiếp tục xảy ra kể cả khi dời khu chợ sang địa điểm mới (Địa điểm chợ Bến Thành hiện tại). Mở chợ mới năm 1914 và trong suốt thời Pháp thuộc đến 1954, chưa bao giờ trước cửa chợ được mang một cái tên chánh thức nào cả.
Sự bị ẩn trong việc gọi tên hay đặt tên chợ thêm một lần nữa mâu thuẫn khi xuất hiện những bưu ảnh mà ở đó gọi tên chợ một cách chung chung như: tòa nhà trung tâm (Les Halles Centrales), có khi là chợ lớn (grand marché – không viết hoa kiểu tên riêng) hay đơn giản gọi một cách cẩn thận là Marché Central (chợ trung tâm, hay chợ cнíɴн).
Bưu ảnh chợ Bến Thành năm 1921 vẫn ghi Tòa nhà trung tâm (Les Halles Centrales)
Dòng chữ trên bưu ảnh thập niên 1940: Sài Gòn – chợ trung tâm/chợ cнíɴн
Tiếp tục trong suốt thời kỳ Đệ nhất và Đệ nhị Cộng hòa đến năm 1975. Tên chợ vẫn không được đề cập đến một cách chính thống như treo bảng tên chợ. Có một khoảng thời gian sau khi Chuyển giao quyền lực sang Đệ nhị Cộng hòa, chính quyền Sài Gòn có dựng bảng treo tên chợ là Quách Thị Trang để tưởng nhớ và ghi công nữ sinh anh hùng đã ngã xuống trong phong trào Chống chế độ Ngô Đình Diệm 1963. Tuy nhiên, bảng tên này cũng lẳng lặng được gỡ xuống một khoảng thời gian không lâu sau đó... Ngôi chợ tiếp tục khoác lên mình chiếc áo bí ẩn về tên gọi thật sự.
Mặt tiền chợ Bến Thành được chụp những năm 60 không hề có tên chợ.
Năm 1965, Chính quyền Saigon treo bảng hiệu là chợ Quách Thị Trang.
Chợ Bến Thành năm 65-66 có treo bảng hiệu chợ Quách Thị Trang
BÍ ẨN VỀ TÊN CHỢ BẾN THÀNH
Người Sài Gòn – Gia Định xưa vẫn gọi là chợ Bến Thành
Có một điều cần khẳng định: ngôi chợ cũ trên đường Charner lẫn chợ Bến Thành hiện nay không hề xây dựng lại trên nền chợ Bến Thành xưa mà là những ngôi chợ được xây mới trên vị trí mới hoàn toàn.
Và chủ đầu tư xây dựng cũng không bao giờ gọi gọi cả hai ngôi chợ (cũ và mới) này là chợ Bến Thành.
Bất chấp điều này, người Sài Gòn – Gia Định xưa vẫn gọi đó cả ngôi chợ cũ trên đường Nguyễn Huệ đến ngôi chợ mới hiện nay mà chúng ta biết với tên gọi: chợ Bến Thành, một tên gọi đi vô ca dao hẳn hoi.
Cụ thể năm 1904, Sài Gòn gặp một cơn “bão năm Thìn” иổi tiếng rất lớn, cнếт hàng ngàn người, ca dao xưa đã gọi tên chợ Bến Thành chỉ ngôi chợ trên đường Charner: Bến Thành nóc chợ cũng bay – đèn khí (xưa người ta thắp đèn trên đường phố ban đêm bằng sáng bằng khí đá) nó ngã nằm ngay cùng đường.
Rồi khi ngôi chợ trên đường Charner dời sang khu vực hiện nay năm 1914, ca dao xưa ghi nhận: Chợ Bến Thành dời đổi – Người sao khỏi hợp tan – Xa gần giữ nghĩa tào khang – Chớ ham quờn quới (quyền quý) mà đá vàng phụ nhau.
Và một câu ca dao nhiều người biết khi nói đến tiếng còi tàu gần chợ Bến Thành: Mười giờ tàu lại Bến Thành – Xúp lê còi thổi bộ hành lao xao.
… Có khá nhiều ca dao xưa nhắc tên chợ Bến Thành như vậy. Và lòng người thuở ấy đã ghi lại bằng văи thơ hẳn: trong Nam kỳ phong tục diễn ca (xuất bản năm 1909 – trước khi dời chợ sang nơi mới), tác giả Nguyễn Liên Phong đã dành hơn 50 câu thơ nói về ngôi chợ này: Bến Thành chợ rộng tứ vi – Mấy cửa hàng xén ở thì quanh năm – Chỗ ăи, chỗ ở chỗ nằm….
Thậm chí, khi dời sang nơi mới hiện nay, người dân gọi ngay đó là chợ Bến Thành: Chợ Bến Thành mới – Kẻ lui người tới – Xem tứ diện rất xιɴh – Thấy em tốt dáng tốt hình – Chẳng hay em có chốn ᴅuyên tình hay chưa?
Xin nói rõ: đó là cách gọi tên của người Sài Gòn – Gia Định – Chợ Lớn xưa về buổi đầu tiên của hai ngôi chợ.
Phải chăиg đó là cách người Sài Gòn – Gia Định xưa lưu luyến một ngôi chợ có thật trong buổi đầu Sài Gòn – Bến Nghé – Gia Định xưa?
Nhiều người sinh ra và lớn lên sau này, nhất là những người xứ khác đến Sài Gòn một thời gian (tức người nhập cư), cũng nói tên chợ thông qua cách gọi của người Pháp và cho tới năm 1975 đã gọi đó là chợ Sài Gòn: Chợ Sài Gòn cẩn đá – Chợ Rạch Giá cẩn xi mon (ximăиg) – Giã em ở lại vuông tròn – Anh về xứ sở không còn ra vô (hoặc: Anh về ngoài nớ, khó còn ra vô).
Hoặc: Cúc mọc bờ ao kêu bằng cúc thủy – Chợ Sài Gòn xa, chợ Mỹ cũng xa – Viết thơ thăm hết nội nhà – Trước thăm phụ mẫu, sau là thăm em.
Hoặc: Chiều nay chắc áo xa bâu (túi áo) – Chợ Sài Gòn anh ở, còn huyện Tổng Châu em về.
Đến năm 1975, người Sài Gòn cũng như các nơi cũng quen gọi phần sót lại của ngôi chợ trên đường Nguyễn Huệ là chợ Cũ và chợ Bến Thành là chợ Mới; sau này khi tên chợ Bến Thành ít nhiều phôi phai theo thời gian thì gọi là chợ Mới Sài Gòn hoặc chợ Sài Gòn.
